Ευάλωτες Κοινωνικές Ομάδες- Κοινωνικός Αποκλεισμός ή Κοινωνική Ενσωμάτωση;

Δημητρακοπούλου Σταυρούλα
Κοινωνική Λειτουργός
Κ.Ψ.Y.-Ι.Κ.Π.

Ευάλωτες, ευπαθείς ή ομάδες υψηλού κινδύνου ονομάζουμε τις ομάδες του πληθυσμού εκείνες που έχουν περιορισμένη πρόσβαση σε κοινωνικά και δημόσια αγαθά και δυσκολεύονται ή αδυνατούν παντελώς σε πολλά επίπεδα και σε διάφορους τομείς να έχουν ποιότητα ζωής .(πχ εργασία, ικανοποιητικό εισόδημα, εκπαίδευση, ιατρική περίθαλψη, στέγη, κοινωνική ασφάλιση)
Πρόκειται κυρίως για :
-άτομα με αναπηρία ή χρόνια παθολογικά προβλήματα
-άτομα με ψυχικές παθήσεις
-ανέργους
-μετανάστες
-αποφυλακισμένους
-άτομα με παραβατική συμπεριφορά
-πρώην χρήστες ουσιών
-θρησκευτικές ή πολιτισμικές μειονότητες(τσιγγάνοι,μουσουλμάνοι,κτλ)
-κατοίκους παραμεθορίων περιοχών
-μονογονικές οικογένειες
-άτομα με σεξουαλικές ιδιαιτερότητες
-θύματα βίας
-ακόμη ,γυναίκες ,ηλικιωμένοι, κτλ.
Οι ομάδες αυτές κουβαλούν συχνά το «στίγμα» της αποτυχίας, ζουν αδρανείς, απομονωμένοι, βιώνοντας τον κοινωνικό ρατσισμό που τους δείχνουν οι άλλοι αλλά και το δικό τους άγχος ,φόβο, ανασφάλεια και θυμό.
Κάποτε έχουν εντάσεις ακόμα και μεταξύ τους. Τα κοινωνικά προβλήματα διογκώνονται και τα άτομα ζουν κοινωνικά αποκλεισμένα.
Το κόστος είναι ψυχολογικό,κοινωνικό,πολιτικό,πολιτιστικό και φυσικά οικονομικό.
Είναι, θα σκεφτόταν κάποιος, αντιφατικό στις μέρες μας, που καυχόμαστε πως απολαμβάνουμε τ’αγαθά μιας σύγχρονης και εξελιγμένης κοινωνίας- όπου όλοι θεωρητικά ζουν με ισότητα και ελευθερία- να γίνεται λόγος για την ύπαρξη κοινωνικών μελών που στερούνται αγαθών , που για άλλους θεωρούνται αυτονόητα και σαφή.
Είναι ίσως επίσης αντιφατικό, από τη μια να προσπαθούμε να προσεγγίσουμε το θέμα και τις ιδιαίτερες εκφάνσεις του, από την άλλη, όμως, να αναγνωρίζουμε σε κάποιους εξαρχής το χαρακτηριστικό της «ευπάθειας» και της «ευαλωτότητας», δημιουργώντας έτσι την εικόνα για τους εαυτούς μας των τυχερών και υιοθετώντας γι αυτούς μια στάση που εμπεριέχει προκατάληψη και στερεότυπα και που αναπαράγει εν τέλει τον κοινωνικό αποκλεισμό, αντί να τον μειώνει ή και να τον εξαλείφει.
Μιλάμε όλοι για ίσες ευκαιρίες, για υλοποίηση προγραμμάτων και για επίδειξη κοινωνικής ευαισθησίας.
Ποιες όμως προτεραιότητες βάζουμε ως κοινωνία και πόσο διατεθειμένοι είμαστε όλοι να προσεγγίσουμε αυτό που θεωρούμε «παρεκκλίνον» από μας ή που «δεν μας αγγίζει», ώστε να ανατραπούν τα φαινόμενα περιθωριοποίησης ;
Αυτό που απαιτείται είναι η υιοθέτηση μιας φιλοσοφίας ανοικτής σε κάθε χρήσιμο δυναμικό μέσο για τον κοινωνικό ιστό αλλά και στρατηγικών που σχεδιάζονται με την συμμετοχή των ιδίων των εκπροσώπων αυτών των ομάδων. Εξάλλου,οι πιο πολλοί σήμερα φέρουμε με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο το στοιχείο της «ευαλωτότητας».
Η διαμόρφωση υποστηρικτικού κοινωνικού δικτύου αλλά και η ψυχοκοινωνική στήριξη κρίνεται αδιαμφισβήτητη.
Η εκδήλωση κοινωνικής ευαισθησίας πρέπει να χαρακτηρίζει κάθε ιδιωτική ή κοινοτική πρωτοβουλία.
Η σύμπραξη κρατικών, μη κρατικών, τοπικών , εθελοντικών φορέων θα διευρύνει την προσβασιμότητα και θα ενισχύσει την κοινωνική δράση.
Η ενδυνάμωση των ευάλωτων πληθυσμών ξεκινά με την δική τους ενημέρωση για τα δικαιώματά τους, με ομάδες αυτοβοήθειας , με δημιουργία κινήτρου για ενεργοποίηση αλλά και με ουσιαστικές παροχές.
Όλοι οι άνθρωποι έχουν δικαίωμα κοινωνικής προστασίας, έχουν δικαίωμα ν’απολαμβάνουν συμμετοχής σε όλες τις κοινωνικές διαδικασίες, να διεκδικούν ισότιμα τη συμμετοχή στα κοινωνικά δρώμενα και να ζουν μια ποιοτικά αναβαθμισμένη ζωή.
Προσανατολισμένο σ’αυτό το πλαίσιο, το Κέντρο Ψυχικής Υγείας είναι μια υπηρεσία που απευθύνεται κυρίως σε ευάλωτες ομάδες στην κοινότητα και στοχεύει στην υποστήριξή τους σε δύο επίπεδα:
α)απαντώντας στις πολλαπλές τους ανάγκες, όταν αυτές εκφράζονται και β)σχεδιάζοντας προγράμματα που στοχεύουν στην μη εκδήλωση αυτής της «ευαλωτότητας».
Εξάλλου, αυτό που χρειάζεται πια να συνειδητοποιήσουμε είναι πως τα μέτρα πρόληψης «κοστίζουν» εν τέλει λιγότερο από τις εκ των υστέρων παρεμβάσεις.